Licé’yi yakan kendini yakar!.. / Ömer AĞIN

Read Time:2 Minute, 57 Second

Lice’nin tarihçesi hakkında farklı rivayetler olsa da bu yerleşim biriminin bilinen tarihinin M.Ö. 3000’lere kadar gittiği ve Hurr-i –Mitanni halkına dayandığıdır. Halen Lice’nin bir köyünün adının Hûre oluşu da bu düşünceyi desteklemektedir. Hurri-Mitanni uygarlığının en klasik simgelerinden biri olan “Male- Nawus” olarak bilinen kaya ve taşlara oyulmuş barınaklardır (kaya evler). Lice’nin güneyine düşen Panav ve Karangoz mezrasında bulunan yüzlerce Nawus evlerinin ta Hurrilerden kalma büyük bir “bajar” (şehir) olduğunu yaşlılardan hep dinlerdik.

Tarihte Lice bölgesinde yaşanmış en büyük hükümdarlıktan birinin “Şero” (Arslan) beyliği olduğu söylenir. Halen Lice’nin sırtını verdiği büyük dağın adı “Çîye Şero”dur (Şero dağı).

Bugünkü Lice’ye zamanında büyük bir sancak olan Antax’tan gelindiği söylenir. Rivayet odur ki; zamanın Antax yöneticisinin bir oğlu kardeşlerine kızar ve Antax’ı terk eder. Yaklaşık on km uzaklaşınca bağlık, bahçelik, sulak bir yere rastlar ve oraya yerleşmeye karar verir. Bu ayrılığın ardından uzun bir zaman geçince Antax yöneticisi baba, oğlunu merak eder ve onu aramaya çıkar. Oğlunu ve maiyetindekilerin yerleştiği yeri görür, rahatlar ve sonra da Antax’a geri döndüğünde “onları nasıl gördün” diye soranlara “Li cî” (yerindeler) cevabını verir. O günden beri o yerleşim yerinin adı Li cî (Lice) olur. Antax’tan gelip buraya yerleşen kişinin dört oğlu, sonradan Lice’nin ilk dört mahallesini (Karahasan, Momunağa, Şaar, Kale) kurarlar…

Lice’nin sosyo politik tarihi de en az yerleşim tarihi kadar eski ve derindir. Lice halkı Kürtlere yapılan tüm zulme karşı durmuş ve mücadelede gerekli olan yerini hep almıştır. Bir rivayete göre dönemin bölge valisi Licelilerden aşırı vergi almak ister. Halk buna karşı çıkar ve vergi vermek istemez. Buna kızan vali ahaliyi evlerinden toplar ve kurduğu çadırlara hapseder. Karanlık basınca halk çadırları terk edip dağlara sığınır. Bir çadıra da tüyü tamamen yolunmuş canlı bir horoz bırakırlar. Olayı duyan vali merak eder. Yetkililere: “gidin bu insanlara sorun, bu yaptıkları ile ne anlatmak istediler. Bana anlatsınlar, söz onlardan vergi almayacağım” der. Halkın valiye verdiği cevap: “bizi soyup soğana çevirebilirsin ama boyun eğdiremezsin” olur…

Lice halkı 1925 isyanında da çok aktif olarak yer almıştır. Şeyh Said’in onbir kişilik “savaş komitesinin” üçü Licelidir (Emere Faro, Haki Bek, Fehmî ye Bilal). İsyanın karargâhı Lice’de kurulmuştur. Bu isyanda, 21. Piyade alayının Lice’nin Fis ovasında yapılan çarpışmalarda tamamen yok edildiği Metin Toker de anılarında geniş olarak anlatır. Amed Kuşatmasında Liceliler en ön saflarda savaşırlar. Diyarbakır’a Mardinkapı güzergahından içeri girenler Liceli savaşçılardır.

İsyan bastırılınca da en fazla zulüm Licelilere yapılır. “Ali Barut” adındaki kumandan Lice’de “taş üstünde taş baş üstünde baş bırakmaz”. Licenin tüm köyleri bu gün yakıldığı gibi yakılır, yağmalanır. Yakma olayı Lice’de “salâ şewaté” (yakma yılı) milat olarak alınır ve Lice’nin direniş tarihinde önemlidir…

Şimdi Lice yine cayır cayır yanıyor. Bir hafta önce oralardaydım. Doğa, daha önce yakılan yerlerde bile yarasını sarmış değildi. Bir akşam üzeri güneş batmak üzereyken Fis Ova’sını geçtik Lice’ye doğru yol alıyorduk. “PKK’nın kuruluş kongresinin toplandığı” bina harap bir halde oradan geçen yolculara mahsun bir şekilde bakar gibiydi. Onarımına ve bakımını izin verilmiyormuş. Fis Ova’sını arkada bırakıp “Zarga Fîs’e” tırmandığımızda solda kalan Çelik ve sağda kalan Heseynîk’in iki sene önce yakılan ormanlarının hala kendilerini yenileyemedikleri görülüyordu. Yanımda oturan Lice’nin Karahasan mahallesi eski muhtarı “Hese Henen Keye” doğanın nasıl vahşice yakıldığını anlatırken gözyaşlarını tutamıyordu: “Lice halkı neler gördü. Lice’nin yakılıp, kurşunlandığı anı şimdiki gibi hatırlıyorum.

Ama Liceliler diz çökmeyecektir…” Şairin dediği gibi; “Yangınlara bakan gözler yaşarmaz. /Anlı kızıl yıldızlı baş secdeye varmaz… / Dövüşenler ölenlerin tutmaz yasını”. Lice halkı dimdik ayakta! Bu halka, hiçbir zaman diz çöktüremeyeceksiniz!

Ömer Ağın-Teletex News24